Bielsko-Biała. Poznaj tajemnice ulicy 11 Listopada

Jeszcze kilkanaście lat temu bywały dni, gdy na ulicy 11 Listopada trudno było przepchać się przez tłum ludzi. Niestety, to już przeszłość. Umieranie deptaka zaczęło się wraz z budową w mieście wielkich galerii handlowych. Nie pomogło ani święto ulicy, ani remont, ani karta rabatowa wprowadzona przez przedsiębiorców, którzy prowadzą tutaj sklepy i lokale usługowe. Nie udało się sprawić, by na ulicy znowu pojawiły się tłumy. Deptak zdominowały banki i sklepy z używaną odzieżą. Szkoda, bo to jeden z najciekawszych zakątków w mieście. Dlatego zapraszamy na spacer ulicą 11 Listopada. Spacer pełen nostalgii, wspomnień i poznawania ciekawostek, o których mało kto wie.

Sklep Rossmann działa przy deptaku od kilkunastu lat. Zajął lokal po kultowych, znanych wszystkim bielszczanom, delikatesach. Podczas kryzysu lat 80. były najbardziej obleganym sklepem. Można w nich było często kupić luksusowe na owe czasy towary, jak pomarańcze, czekoladę, kawę czy szynkę. Oczywiście trzeba było odstać swoje w ogromnych kolejkach. Starsi mieszkańcy pamiętają np. gigantyczne kolejki, które ustawiły się przed świętami Bożego Narodzenia po kubańskie, zielone pomarańcze. Sklep zaczął podupadać w latach 90. Gdy go wreszcie zamknięto, wszyscy tego bardzo żałowali.

Most, po którym codziennie przechodzą setki bielszczan i turystów, to miejsce szczególne. Dlaczego? Rzeka Biała przez długie lata była bowiem granicą: od połowy XV wieku rozdzielała Rzeczpospolitą i Koronę Czeską, potem Austrię, wreszcie oddzielała Galicję od Śląska Austriackiego. Była też granicą Bielska i Białej. Na stojącej obok kamienicy znajduje się tablica przypominająca o połączeniu obu miast, do którego doszło 1 stycznia 1951 r. Przed kilkoma laty most został gruntownie wyremontowany. Władze miasta początkowo chciały, aby tak jak kiedyś podtrzymywały go wielkie łuki. Niestety, ze względów finansowych zrezygnowano z tego pomysłu.

Figura na skwerku przy ulicy 11 Listopada to jedyny pomnik Reksia w Polsce. Sympatyczny kundelek z brązową łatą na oku i uchu to jeden z najbardziej znanych bohaterów dziecięcych kreskówek. Oglądały go całe pokolenia. W sumie w latach 1967-88 wyprodukowano ponad 60 odcinków opowiadających o jego perypetiach. Wszystkie powstały w bielskim Studiu Filmów Rysunkowych. Dlatego kilka lat temu miasto postanowiło wystawić animowanemu bohaterowi pomnik. Reksio ma niespełna metr wysokości. Stoi na tylnych łapach, jedną z przednich trzyma przy uśmiechniętej mordce, drugą wskazuje na oryginalną fontannę, która tryska tuż obok niego. Dzieci uwielbiają to miejsce.

Niewiele osób wie o tym, że jednym z najdłużej funkcjonujących punktów przy bielskim deptaku jest kameralna pracownia kapeluszy, znajdująca się tuż za mostem na Białej. Działa nieprzerwanie od ponad 66 lat! Władysława Wór otwarła ją 1 września 1949 roku. ? Do dzisiaj pamiętam moją pierwszą klientkę. To była pani, która przyjechała do mnie z Kęt. W tamtym czasie w mieście było siedem modystek. Dzisiaj działa tylko mój zakład ? wspomina pani Władysława, która wciąż jest w świetnej formie. Pracownię prowadzi teraz razem z córką Małgorzatą Jędrysko. Jak zapewniają obie panie, technologia wyrobu kapeluszy, które przechodnie mogą podziwiać chociażby przez szybę, praktycznie się nie zmieniła. Zakład ma swoje wierne klientki, a często jest tak, że tradycja zaopatrywania się tutaj w nakrycia głowy przechodzi z pokolenia na pokolenie ? z babci, na córkę i wnuczkę. Niestety, przy ul. 11 Listopada coraz trudniej jest utrzymać taki zakład. ? Chodzi tędy coraz mniej ludzi, potykają się na tych kocich łbach, mamy mniej klientów ? mówi pani Małgorzata.

Budka z napisem Lody Eskimo istnieje przy deptaku od ponad 30 lat. Znają ją świetnie nie tylko bielszczanie, także turyści.  Maciej, dwudziestokilkuletni mieszkaniec Katowic śmieje się, że właśnie lody z tej budki były pierwszymi, jakie zjadł w życiu. Kupiła mu je mama, miał wtedy kilka lat. Świetnie to pamięta, bo rozpłakał się, mówiąc, że są strasznie zimne.

Gdzie na ulicy 11 Listopada można zjeść szybko, tanio i w dodatku smacznie? Bywalcy ulicy kierują swoje kroki do budki z zapiekankami na rogu deptaka i ulicy Głębokiej. Charakterystyczna budka stoi w tym samym miejscu od wielu lat, niezmiennie smakołyki sprzedaje w niej ta sama pani. Kupić można tutaj np. tradycyjne zapiekanki z żółtym serem i pieczarkami. Jeśli ktoś pieczarek nie lubi, to nie ma problemu, pani przyrządzi mu zapiekankę z samym serem. W budce można też kupić np. hamburgery. Za syty posiłek zapłacimy tutaj kilka złotych.

Mający ponad sto lat hotel Pod Orłem (ul. 11 Listopada 46) zwano Bristolem Południa. Wzniesiony został w stylu neobarokowo-klacysystycznym, przez Jakuba Grossa, fabrykanta wódek i likierów z Białej. Stylistyką nawiązuje do pięknych hoteli wiedeńskich. Jego fasadę pokrywają neobarokowe ozdoby, m.in. ładne medaliony z orłami. Zachował się częściowo wystrój klatki schodowej i westybulu z przełomu XIX i XX w., a na pierwszym piętrze ? piękna sala redutowa z żeliwnymi arkadami, najpiękniejsza sala balowa w mieście. Podejmowano w niej m.in. cesarza Franciszka Józefa, Józefa Piłsudskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Dziś hotel jest siedzibą różnych firm, na parterze mieści się elegancki pasaż handlowy m.in. ze sklepami odzieżowymi.

Nieistniejąca już drogeria Tanewski na rogu 11 Listopada i placu Wolności była sklepem innym niż wszystkie. Istniała w tym miejscu już od 1909 roku. Dokładna data jej powstania jest nieznana. W dokumentach są dwie wersje: 1 albo 11 listopada. Słynną drogerię założył Franciszek Tanewski. Każdy, kto tam wchodził, bez trudu mógł wyobrazić sobie, jak przed laty wyglądały sklepy przy tej ulicy. Pełno tam było szafek z małymi szufladkami i ? tak jak przed wojną ? można było kupić w drogerii sprzęt laboratoryjny. Zawsze pachniało tam ziołami. Od 1993 roku przy drogerii czynna była apteka. To także był ukłon w stronę tradycji ? przed wojną w drogerii Tanewski robiono proszki od bólu głowy, można było tam kupić specyfiki na przeczyszczenie i wszelkiego rodzaju medykamenty weterynaryjne.

To prawdopodobnie najdłużej działający sklep przy ul. 11 Listopada. Istnieje od 1945 roku. Założył go Teofil Steciak, który przed wojną prowadził sklep we Lwowie. Od dziesięcioleci bielszczanie mogą tu kupić wszystko, co może przydać się podczas remontu domu czy mieszkania. Są tu artykuły metalowe i budowlane, farby, lakiery, narzędzia, zamki.

Niemal na samym końcu deptaka, na ścianie kamienicy, wisi niepozorna czerwona skrzynka z napisem ?Taxi?. Dzisiaj jest już bardzo sfatygowana. Mało kto, zwłaszcza z młodych osób, wie, że pełniła kiedyś niezwykle ważną rolę. W metalowej skrzynce znajdował się bowiem stary telefon, bez tarczy, na który dzwoniło się, żeby wezwać jedną z taksówek bagażowych stojących w tym miejscu. ? Gdy telefon dzwonił, to się podbiegało, odbierało zamówienie i jechało. Były czasy, że ten telefon dzwonił bez przerwy, bo było takie zapotrzebowanie ? opowiada jeden ze starych bielskich taksówkarzy. Potem staruszek telefon w skrzynce przegrał z komórkami.