Stare filmy, Boryc Szyc i pierwowzór bohatera Amatora. Filmowcy lubią nasz region

Wszyscy miłośnicy filmu Czterej pancerni i pies na pewno pamiętają scenę podwójnego wesela Marusi i Janka oraz Honoraty i Gustlika. Wiecie, że ten odcinek kręcono w Istebnej, Jaworzynce i Koniakowie? Filmowcy spędzili w Beskidzkiej Trójwsi kilka dni, w filmie wystąpili członkowie zespołu regionalnego Istebna. Kobieta witająca nowożeńców chlebem to Maria Matloch, a muzykanta przygrywającego na kobzie zagrał Jan Kawulok. Istebniańskich nazwisk wśród statystów występujących w tym odcinku znajdziemy więcej. Ale się wtedy działo! Mieszkańcy wspominają, że trzeba było odwołać zajęcia w szkołach, bo uczniowie i nauczyciele chcieli zobaczyć ekipę filmową przy pracy. Ogromną furorę robił zwłaszcza pies Szarik.

Fot. Tomasz Fritz / Agencja Gazeta

Pierwowzorem Filipa Mosza, bohatera Amatora wyreżyserowanego przez Krzysztofa Kieślowskiego, był nieżyjący Franciszek Dzida z niewielkiej miejscowości Chybie na Śląsku Cieszyńskim. Pan Franciszek kurs kinooperatora skończył w wojsku, ponad 40 lat temu wraz z kilkoma innymi osobami założył Amatorski Klub Filmowy Klaps przy cukrowni, wtedy jednym z największych zakładów w okolicy. Znajomość Kieślowskiego z Dzidą zaczęła się w 1977 roku podczas Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Krakowie. Dzida pokazywał tam Nietutejszą - swoją filmową opowieść o nieszczęśliwej miłości pracownicy cukrowni w Chybiu, Kieślowski przewodniczył jury. Film Nietutejsza wygrał festiwal. Gdy w tym samym roku Dzida zorganizował w Chybiu drugi Festiwal Nieprofesjonalnych Filmów Fabularnych, odważył się zaprosić Kieślowskiego. Reżyser przyjechał i dużo pytał o codzienne życie w Chybiu, o sprawy klubu. Poprosił Dzidę, by mu to wszystko opisał. Ta opowieść zainspirowała Kieślowskiego do nakręcenia Amatora z Jerzym Stuhrem w roli głównej. Dwa lata później Kieślowski przyjechał na premierę swojego filmu do Chybia. Mówił o Dzidzie: urodził się artystą, jest artystą i będzie artystą. Dzida był reżyserem, u którego dla przyjemności występowali wielcy aktorzy, m.in. Jan Nowicki i Piotr Machalica.

Fot. Grzegorz Celejewski / AG

fot. Rafal Malko / AG

11 listopada pan Stanisław Janicki, znany krytyk filmowy, dziennikarz i reżyser, będzie obchodził 83. urodziny. Nadal jest bardzo aktywny i czynny zawodowo. Spotkać go można często w autobusie do Krakowa czy w pociągu do Warszawy. Znany jest przede wszystkim z programu W starym kinie, najdłużej trwającego autorskiego cyklu w polskiej telewizji. Przez 32 lata (1967-1999) nie schodził z ekranu! Miliony widzów zasiadały w niedzielne przedpołudnia przed telewizorami, by oglądać pana w eleganckiej marynarce i charakterystycznych ciemnych okularach, opowiadającego w piękny i bardzo ciekawy sposób o starych filmach. Pan Stanisław mieszka w Bielsku-Białej. Urodził się niedaleko, w Czechowicach-Dziedzicach. Pan Stanisław wyreżyserował m.in. film o Edmundzie Wojtyle, bracie Jana Pawła II, który pracował i zmarł w bielskim szpitalu.

FOT. PAWEŁ SOWA / AGENCJA GAZETA

Kilkudziesięciu mieszkańców podbielskich Wilamowic posługuje się dziś językiem wymysiöeryś, wywodzącym się prawdopodobnie z XII-wiecznej wersji niemieckiego. Lech Majewski, reżyser filmu Młyn i krzyż, poszukiwał języka podobnego do staroflamandzkiego i znalazł go właśnie w Wilamowicach, gdzie nagrano między innymi pieśni w tym języku

Marek Tennenbaum to prawdziwe imię i nazwisko urodzonego w Łodzi w 1898 roku Aleksandra Martena. Jako piętnastolatek wyjechał do Niemiec. Jako aktor debiutował w 1917 roku w teatrze w Halle. Kilka lat później (dokładana data nie jest znana) ukończył szkołę teatralną w Berlinie. Do Bielska przyjechał w 1929 roku, mając za sobą karierę m.in. w niemieckich teatrach objazdowych. Został przyjęty do miejscowego Stadttheater, dzisiaj Teatru Polskiego. Występował na scenie bielskiego teatru przez trzy lata, potem grał w Innsbrucku i Wiedniu, by po krótkiej przerwie w 1933 roku wrócić w Beskidy. Jako aktor zdobył uznanie krytyków, którzy obwołali go m.in. najlepszym Otellem w Europie. W momencie wybuchu II wojny światowej Marten, choć mieszkał w Warszawie, nadal był zameldowany w Bielsku. Przygotowywał się do nakręcenia kolejnego filmu. Nie zdążył. Jego wojenne losy nie są znane. Zmarł w 1942 roku. Kilka lat temu w domu przedpogrzebowym na bielskim cmentarzu żydowskim odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą Martenowi.

Rafael Lewandowski wyreżyserował film Kret z Borysem Szycem w głównej roli. Aktor zagrał Pawła, syna znanego działacza Solidarności ze Śląska. Paweł, mąż córki górnika zabitego podczas pacyfikacji kopalni, pewnego dnia dowiaduje się, że jego ojciec, przywódca strajku w 1981 roku, jest podejrzewany o to, że był agentem SB o pseudonimie Kret. W filmie zagrali także m.in. Wojciech Pszoniak i Bartłomiej Topa. Film był kręcony m.in. na bielskim deptaku 11 Listopada.

Fot. Tomasz Fritz / Agencja Gaze

W filmie Jutro Meksyk Zbigniew Cybulski gra Pawła Jańczaka, trenera skoczków do wody, który zostaje pozbawiony uprawnień po tragicznym wypadku jednej z podopiecznych. Trener ma fatalną opinię w środowisku sportowym. Ludzie uważają, że to despota idący po trupach do celu. Jańczak trafia na prowincję i odkrywa tam Majkę i jej wielki sportowy talent. Aleksander Ścibor-Rylski kręcił film m.in. na wybudowanym jeszcze w latach 30. XX w. kąpielisku Panorama przy ul. Konopnickiej w Bielsku-Białej. Pojawienie się filmowców było w mieście wielkim wydarzeniem, wielu mieszkańców przyszło na plan, by statystować. Jan Kulka, nieżyjący już słynny bielski optyk, zagrał w filmie samego siebie: był spikerem na bielskim kąpielisku, a także zrobił okulary dla Cybulskiego, który cierpiał na krótkowzroczność. To nie był jedyny film nakręcony na bielskim basenie. W 1955 roku na terenie kąpieliska zostały nakręcone zdjęcia do nowel Trzy starty Ewy Petelskiej, w których występowali m.in. Bogumił Kobiela i Leon Niemczyk.

Kreskówki z Bolkiem i Lolkiem, chłopakami wymyślonymi w bielskim Studiu Filmów Rysunkowych, pokazywane już były w ponad 80 krajach świata, także w Iranie za czasów Chomeiniego. Ajatollah zakazał pokazywania jakichkolwiek filmów z Europy, ale dla przygód urwisów zrobił wyjątek. Inną postacią wymyśloną w SFR był Reksio. Sympatyczny psiak nazywany był czasem żartobliwie najsłynniejszym kundlem PRL-u, a filmy o jego przygodach powstały w latach 1967-1988. Zrobiono aż 65 odcinków. Bohaterowie kreskówek doczekali się w mieście pomników. Na niewielkim skwerze między deptakiem a ul. Stojałowskiego stoi odlany z brązu pomnik Reksia. Natomiast pomnik Bolka i Lolka stoi na placu przed Galerią Sfera. Studio Filmów Rysunkowych działa, jedną z najnowszych produkcji są filmy o Kubie i Śrubie.

Studio Filmów Rysunkowych